Duha Suresi - Meal, Tefsir, ..
Bu sure de Mekke devrinde nazil olmus, 11 ayettir. Allah (c.c) bir topluma nelerin daha öncelikli olarak, verilmesi gerektigini Peygamber (a.s)'a indirdigi ayetlerle bildirmis oluyor. Allah (c.c) bir toplumun islahinin egitimden gectigini ifade etmek üzere ilk emrinin "Oku" oldugunu ama okunmasi gerekenin birinci derecede kainati yaratan Allah'in kelami oldugunu, sonra "yazmaya" dikkat cektigini, daha sonra Allah'la irtibatin nasil saglanacagini, yani kisinin namazini kilmasi gerektigini, Allah'a baskaldiran insanlara itaat edilmemesi gerektigini, Allah'a baskaldiran insanlara "yag" dahi cekilmemesi gerektigini, karsilikli birbirlerini yaglamamalari gerektigini, dogrularin oldugu gibi anlatilmasi ve bütün insanlarin yanlislarindan uzaklastirilmasi gerektigini, yag cekmenin hem kendisine hem de yanlis üzerinde olanlara zarar verecegini, bütün bu islemleri yaparken kisinin ic dünyasinin ve dis dünyasinin temizligine dikkat etmesi gerektigini ifade eden ayet-i kerimeler ve sure-i celileler ard arda inmeye devam ediyor. Bu arada da müslüman olanlarin sayisi Hz. Ömer'le beraber 40'i bulmus.
Ama bu arada Allah (c.c) ayetlerini bir kac gün Peygamber Efendimize indirmeyi geciktirmis. Hikmetini bilemiyoruz. Tefsircilerimizin ifadesine göre Peygamber Efendimiz (s.a.v) bedeni olarak hastalanmisti. Hasta oldugu günlerde, Kur'ân'in ifadesiyle; "agir bir yük" olan Kur'ân ayetlerinin indirilmesi geciktirildi. Yeryüzündeki topyekün insanligin huzurunu saglayacak, barisini getirecek topyekün insanliga hidayet rehberi olacak Allah'in agir ayetleri, Peygamberimizin hasta oldugu bu dönemde biraz geciktiriliyor. Ne kadar geciktirilmis? 3 gün, 15 gün, 40 gün diye cesitli rivayetler var. Ancak 2 veya 3 gün gecikti rivayetleri biraz daha agirlikli. Ama kesin olan biraz gecikmenin oldugu. Bu sureden de anlasiliyor. (Buhari tefsir, Beyhaki Delail 7/57)
Bu arada Mekke'li müsrikler Peygamberimize satasmaya basliyorlar. Basta Ebu Cehilin hanimi Ümmü Cemil. Peygamberimize 3 gün vahiy gelmeyince Mekkeli müsrikler rahatsiz oluyorlar, istiyorlar ki, yeni bir ayet nazil olsun da dalga gecsinler. Bunu bekleyenler kaybediyor demektir. Peygamberimizden bir haraket, bir söz, bir mesaj bekleyen ve bu bekleyisini haince yapanlar dahi kaybederler.
Cünkü O, O'nun etkisi altina girmistir. 3 gün Peygamberimize ayet nazil olmayinca müsrikler; "Muhammed'in Allah'i Muhammedi birakti" diye bir yaygara koparivermisler. O güne kadar nazil olan ayetler hemen Peygamberimizin ashabina okunuyor, onlar ailelerine, ailelerde mahallelerine, mahalledekiler de sehirdekilere okuyorlar, böylece bütün halk aksama kadar ayetler üzerinde konusma yapmis oluyorlar. Aleyhde konusanda yardim ediyor, lehde konusanda yardim ediyor.
Önemli olan Islâm'in konusulmasidir. Allah'a sükürler olsun ki, son günlerde Islâm konusulmaya baslandi.
Böyle bir ortam da Allah (c.c) Cebrailine vahyediyor, Cebrail de Peygamber Efendimize O vahyi getiriyor ve O'na okuyor.
بسم الله الرحمن الرحيم
Rahman ve Rahim olan Allah'in adiyla
وَالضُّحَى .١
وَاللَّيْلِ إِذَا سَجَى .٢
مَا وَدَّعَكَ رَبُّكَ وَمَا قَلَى .٣
1. Andolsun kuşluk vaktine
2. Ve sükûna erdiğinde geceye ki,
3. Rabbin seni bırakmadı ve sana darılmadı.
Yani 3 gün vahiy kesilmis ise, bu kesilme Allah'in sana kizmasi veya Allah'in seni terk etmesi anlaminda degildir. Burasi bize anlatilacak ama ondan önce; Allah (c.c) yeminle basliyor.
Yemin icin, Niye gecenin en sessiz ve karanlik zamani "Kusluk Vakti" secilmis? Zülmün de bir siniri vardir. Yani asagilara dogru indigi, karanliginin katilastigi bir ani vardir. Aydinligin da bir siniri vardir. Gündüzün en parlak ani kusluk vakti imis. Geceyi karartan Allah (c.c), gündüzü aydinlatan Allah (c.c).
Peygamberimize de bir mesaj var burda. Bunlarin küfrü ne kadar kalin ve kara olursa olsun, geceyi aydinlatan Allah, günesle isitan ve isitan Allah, senin getirdigin bu nur ile onlarin karanligini da aydinlatir.
Gecenin karanligi bir müddet hakim olsa da, senin ardindan getirdigin günesin gelisi gibi toplumu aydinlatacaktir. Biz de günümüzde bütün dünyadaki özelikle bilgili siyaset yapan bati da ve dogudaki insanlarin birlesmis Milletlerde, Natoda ve diger kuruluslarda bütün güclerinin alametidir. Neden? Eger bizde bir bereket bir haraekt görmemis olsalardi, ellerindeki bu kadar askeri ve siyasi güce ragmen, bir devletin gücü yetecek iken (bu kendilerinin ifadesidir) hepsinin birlesmesi korkmalarinin ifadesidir. Öyle olunca, karanlik gece gibi hepsi küfrünü bir araya getirseler Allah (c.c) bir günesi dogdurmakla onlarin karanliklarini boguverir.
Biz Allah'a yönelecegiz, biz imansizlarin bizden alakayi kesmesini degil, Allah'in bizden alakayi kesmesine üzülecegiz. Allah bizi terk etmesin yeter. Biz de o rahmet peygamberinin izinden gidecek olursak, ahlakimiz O'nun ahlaki gibi olacak olursa, Kur'ân'la alakamizi 3 günlügüne dahi kesmeyecek olursak, Allah (c.c) bu ümmeti de birakmayacaktir. Allah bu ümmete de kizmayacaktir. Allah'in rahmetini cekmenin en kestirme yolu da O'nun kitabini cokca okumaktan geciyor.
Peygamber Efendimize sorulmus: "Ya Rasulallah! En efdal ibadet hangisidir?" Peygamberimiz cevap veriyor; "Namaz icersinde Kur'ân okumaktir." Namaz icersinde Kur'ân okumak, namazin disinda Kur'ân okumaktan efdaldir. Namazin disinda Kur'ân okumak, tesbih ve tekbir getirmekten efdaldir. (Beyhaki, suaibul-iman 2/413, babünfi T'azim-il Kur'an). Bu tesbih cekilmeyecek anlaminda degildir. Namazlarimizdan sonra tesbihlerimize devam edecegiz.
وَلَلْآخِرَةُ خَيْرٌ لَّكَ مِنَ الْأُولَى .٤
4. Gerçekten senin için ahiret dünyadan daha hayırlıdır.
Rabbim Peygamberimize müjde veriyor; yarinin bu gününden daha hayirli olacak. Sonun evvelinden hayirli olacak. Yani "Ya Muhammed! (s.a.v); sikintili günler geciriyorsun, arkadaslarina zulmediliyor, sana hakaret ediliyor, hafife aliniyorsun deli diye arkandan bagiriyorlar. Seni ekonomik baski altinda tutuyorlar, psikolojik baski altinda tutuyorlar, iftiralar atiyorlar, ama iyi bilki sonun önünden daha hayirli olacak. Allah (c.c) sana ileri de cok güzel günler gösterecek, cok hayirli isler yapacaksin. Bu topluma cok büyük hizmetler yapacaksin." diye müjdeler veriyor Allah (c.c).
Ahiretin dünyadan hayirli olacak. Dünyada peygamberlik risalet ve yönetim verilmis Peygamber Efendimize (s.a.v). Ama O hep vefati aninda bile Allah'in kendisine hazirladigi O yüce makami istiyor. Dünyada yasiyor ama hep Refiku'l-A'layi istiyor.
وَلَسَوْفَ يُعْطِيكَ رَبُّكَ فَتَرْضَى .٥
5. Pek yakında Rabbin sana verecekve sen razi olacaksın.
Bu ayetler iki sekilde anlasilabilir. Bu dünyada öyle seyler verecek ki, sen bunlara sevineceksin, hosnut olacaksin, gönlün hos olacak.
Allah'in o sevgili Rasulü bakmis Mekke'de en etkili iki insan var. Birisi Ebu Cehil, birisi Ömer. Efendimiz dua ediyor; "Allah'im Ömer veya Ebu Cehil'le müslümanlari kuvvetlendir." buyurmus. (Tirmizi Menakip 82, Ibni Mace mukaddime 11) Arkasindan bir cok istekleri var. Ya Rabbi, filani da, filani da Islam'a kazandir diye istekte bulunuyor. Allah (c.c) da; "Mutlaka, yakinda Allah (c.c) sana verecek verdiginden de sen razi olacaksin" diyor.
Allah (c.c), vermis de, Mekkeyi vermis, Medineyi vermis ve Arab Yarimadasinin tamamini vermis. Peygamberimizin bir duasi var; "Ya Rabbi, Cehennemde bir mü'min kaldigi sürece razi olmayacagim" diyor. (Kurtibiden naklen savvaf, fatihatül Kur'an ve cüzü Amme s;363) Rabbim bu ayetinde acik cek veriyor; "Muhakkak Rabbin sana verecek ve seni razi edecek."
Hz. Ali Irak'taki müslümanlara sormus. "Kur'ân-i Kerimde'de insana en cok ümit veren ayet hangisidir?" Ben de bu ayetin tefsirini okuyuncaya kadar diger ayeti biliyordum: O ayette su: "Ey kendi nefsilerine canlarina yazik eden kullarim. Allah'in rahmetinden ümidinizi kesmeyiniz." (Zümer 53) Irak'lilar da bu ayet diye cevap vermisler. Hz. Ali (r.a) demiski, dogru, O da ümit veren bir ayettir ama; Duha Suresinin bu besinci ayeti ondan daha fazla ümit verir." O Allah'in Rasulü isteyecek ve Allah (c.c) da O'nun istedigini verecek. (Savvaf fatihatül kitap s;362)
Peygamber (s.a.v)'de; - bu ayetin tefsirinde rivayet edilmis- "Ya Rabbi ümmetimden bir tek kisi cehennemde kaldigi sürece ben razi olmam, gönlüm rahat etmez." diyecektir. Ve Rabbim de ona verecektir. Cennete gitmenin kestirme yolu Allah'a kul, Resulüne ümmet olmaktan geciyor. Eger Peygamberimize (s.a.v) ümmet olmayi basarabilirsek, Cenneti de basarmisiz demektir.
Bu sureden itibaren, sure okunup diger sureye gecmeden tekbir getirilir. Neden? Peygamberimiz, Duha Suresi kendisine nazil olunca sevinivermis. Rabbinden 3 gün ayet gelmeyince daralmis Peygamber Efendimiz. Sure Cebrail tarafindan kendisine okunup kendiside bu sureyi okuyup bitirdiginde sevincinden Allah'u Ekber demistir. Hafizlarimizin bu sureleri okurken tekbir getirmeleri, Peygamberimizin sevinci bize nakletmeleridir. Biz de sevinecegiz. Cünkü bu sûre, sevinc dolu, ümit doludur.
أَلَمْ يَجِدْكَ يَتِيماً فَآوَى .٦
6. O, seni yetim bulup barındırmadı mı?
Allah (c.c) bu ayette Peygamberine verdiklerini hatirlatiyor. Onu hic yalniz birakmadigini hatirlatiyor. Annesinin karninda 6 aylik iken babasi vefat ediyor Peygamber Efendimizin, Annesinin kucaginda büyüyor. 6 yasina geldiginde annesi de vefat ediyor. Dedesi Abdulmuttalibin yaninda kaliyor. 8 yasina geldiginde dedesi de vefat ediyor, cok sevdigi amcasi Ebu Talib O'nu himayesine aliyor. Baba sefkatiyle Peygamberimizi seviyor, oksuyor, bagrina basiyor, dieger cocuklarindan hic ayirt etmedigi gibi hatta biraz daha fazla seviyor. Bu sevgiyi veren Allah (c.c)'dir.
وَوَجَدَكَ ضَالّاً فَهَدَى .٧
7. Seni kaybolmus bulup da yol göstermedi mi?
Ta Ibrahim (a.s)'dan beri yanlis da olsa Mekke müsrik Arap toplumunda bir Allah inanci var. Peygamber Efendimiz de Allah O'nu korudugundan dolayi fitraten putlardan nefret ediyor. Kötülükleri sevmiyor, Peygamber olmadan önce haram islememis, zina etmemis, icki icmemis. Allah O'nu korumus. Bir ay toplumundan uzaklasiyor ve orada kendine göre tefekküre daliyor. Böyle bir ortamda Peygamber Efendimiz bir cikis yolu ariyor. Ama yok. "Seni ne yapacagini bilmez bir halde iken Rabbin buldu ve sana yol gösterdi." diyor Allah (c.c). (Bak sura 52) Yani bu insanlarin yaptiklari kötü. Peki ama bu kötülügü önlemenin yolu ne? Yolun en dogrusu ne? Iste sen böyle bir saskinlik icersinde iken, Rabbin seni aldi ve en dogruya götürdü yani Islam hidayetini verdi.
Ayrica "Daallen" kelimesi arabin dilinde cölün ortasinda yesermis ve yapa yalniz kalmis bir agac icin de kullanilirmis. Sonu gelmez bir cöl var ve cölün ortasinda yemyesil bir agac. Bir su birikintisi ve onun yaninda bir agac. O agac bir agac büyüklügündeki altinda degerlidir cöldeki adam icin. Yapayalnizdir agac. Yalnizligin verdigi bir vahsette vardir.
Iste Peygamber Efendimiz (s.a.v) böyle tertemiz düsünürken ve bu insanlari kurtarmak icin careler ararken, o toplumun icersinde yalniz kalmis bir agac gibidir. Ancak O'nun yanina, yemyesil bir agac gibi iman etmis Hz. Hatice (r.a), sonra Hz. Ali (r.a), Hz. Zeyd, Hz. Ebu Bekir ve digerleri gelmis. Böylece bir arslanlar ormani olusmustur. Onlar cölü yesertmislerdir.
وَوَجَدَكَ عَائِلاً فَأَغْنَى .٨
8. Seni fakir bulup zengin etmedi mi?
Peygamber Efendimiz yetim olarakk büyüdü. Hz. Hatice validemizle is ortakligi kurdu. Sonra onunla evlendi. Beraber kazandiklari ve bir de Hz. Hatice validemizin sahip oldugu malla maddi olarak zengin oldu. Ama kendisine Peygamberlik verildigi andan itibaren cömerligine bir kat daha cömertlik katiyor ve Hz. Hatice validemizle mallarini Allah yolunda harcayivermisler.
Bu ayet iki türlü anlasilabilir. Islama girmekle gönül zenginliginde de bir artma maydana geldi. Peygamber Efendimizin hadislerinden ifade edildigi gibi zaten en büyük zenginlik gönül zenginligidir. (Buhari Rikak 15, Tirmizi zühd 40) Eger bir insan gönül zenginligine ermemisse dünyanin bütün serveti kendisinin olsa, diger bir dünyayi ister. Ayakkabi dar olunca, ovanin genisliginin ayaga faydasi yoktur.
فَأَمَّا الْيَتِيمَ فَلَا تَقْهَرْ .٩
وَأَمَّا السَّائِلَ فَلَا تَنْهَرْ . .١
9. Öyleyse yetimi sakın ezme.
10. El açıp isteyeni de sakın azarlama.
Isteyenden kasit, maddi olarak bir seyler isteyen, para isteyen, giyecek, icecek isteyeni de geri cevirme azarlama ilim isteyeni de azarlama.
Adam sabah namazindan cikip gelir, "hocam bu kitabi bana okut" diye. Öyleyse hocalarimiz bu istekde bulunanlari geri cevirmiyecekler. 1981 yilindan beri Istanbul'dayim o yildan beri üniversite gencliginin hizmetine "hayir" dememeyi riayet ettim. Ama o kadar cok istek oldu ki, yetisemedigimde mazeretimi mutlaka ifade ettim.
Peygamberimizin torununu överken bir sair öyle diyor; "hayatinda baska hic birseye "Hayir" demedi." Biz de istenenlere hayir dememeye, hizmet istendiginde hayir dememeye kendimizi alistiralim.
وَأَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّكَ فَحَدِّثْ .١١
11. Ve Rabbinin nimetini minnet ve şükranla an.
1. Allah'in bize verdigi ilim nimetini anlatacagiz. 2. Allah'in bize verdigi mal nimetini dagitacagiz.
Peygamberimiz (s.a.v) "Allah'in verdigi zenginlik üzerinde görülsün," diyor (Ebu Davut Libas14) Yani giyiminde, iciminde ve etrafina yaptigin cömertliginde görülsün, zaten "tahdis" baskasina bildirmek demektri. Bildirmenin yoluda; 1. Vermekle olur, söylemekle olur. 2. Nimet ayni zamanda Kur'ân icin de kullanilmistir." ... Bu gün nimetimi tamamladim." buyuruyor Allah (c.c). (Maide 3) Yani Kur'ân-i Kerimi'ni tamamlamis.
En büyük nimetimiz Kur'ân-i Kerimimiz'dir bizim. Yani insanlara Allah'in kitabi Kur'ân-i Kerim'i anlat, konusurken Kur'andan konus, bu nimetten onlar da faydalansinlar. Nasil ki, soframiza diger insanlari cagiriyoruz, Islam sofrasina da insanlari cagiralim. Gidalarimizi alip nasil ki dostlarimizla beraber bedenlerimizi besliyoruz, Allah'in bütün insanliga acmis bu Kur'ân sofrasindan da bütün insanlarin yararlanmasi icin onlari da davet edelim, Allah'dan gelen canlarina Allah'tan gelen bu Kur'ân ayetlerini anlativerelim.
Ayriliktan degil, birlikten dem vuralim. Zarardan degil, varliktan anlatalim. Yikmaktan degil, yapmaktan konusalim. Hastaliklardan degil, sihhatten afiyetten bahsedelim. Ve Allah'a cokca sükredelim.
Kaynak:
Kur'ani Kerim Sifa Tefsiri
Mahmut Toptas
Bu sure de Mekke devrinde nazil olmus, 11 ayettir. Allah (c.c) bir topluma nelerin daha öncelikli olarak, verilmesi gerektigini Peygamber (a.s)'a indirdigi ayetlerle bildirmis oluyor. Allah (c.c) bir toplumun islahinin egitimden gectigini ifade etmek üzere ilk emrinin "Oku" oldugunu ama okunmasi gerekenin birinci derecede kainati yaratan Allah'in kelami oldugunu, sonra "yazmaya" dikkat cektigini, daha sonra Allah'la irtibatin nasil saglanacagini, yani kisinin namazini kilmasi gerektigini, Allah'a baskaldiran insanlara itaat edilmemesi gerektigini, Allah'a baskaldiran insanlara "yag" dahi cekilmemesi gerektigini, karsilikli birbirlerini yaglamamalari gerektigini, dogrularin oldugu gibi anlatilmasi ve bütün insanlarin yanlislarindan uzaklastirilmasi gerektigini, yag cekmenin hem kendisine hem de yanlis üzerinde olanlara zarar verecegini, bütün bu islemleri yaparken kisinin ic dünyasinin ve dis dünyasinin temizligine dikkat etmesi gerektigini ifade eden ayet-i kerimeler ve sure-i celileler ard arda inmeye devam ediyor. Bu arada da müslüman olanlarin sayisi Hz. Ömer'le beraber 40'i bulmus.
Ama bu arada Allah (c.c) ayetlerini bir kac gün Peygamber Efendimize indirmeyi geciktirmis. Hikmetini bilemiyoruz. Tefsircilerimizin ifadesine göre Peygamber Efendimiz (s.a.v) bedeni olarak hastalanmisti. Hasta oldugu günlerde, Kur'ân'in ifadesiyle; "agir bir yük" olan Kur'ân ayetlerinin indirilmesi geciktirildi. Yeryüzündeki topyekün insanligin huzurunu saglayacak, barisini getirecek topyekün insanliga hidayet rehberi olacak Allah'in agir ayetleri, Peygamberimizin hasta oldugu bu dönemde biraz geciktiriliyor. Ne kadar geciktirilmis? 3 gün, 15 gün, 40 gün diye cesitli rivayetler var. Ancak 2 veya 3 gün gecikti rivayetleri biraz daha agirlikli. Ama kesin olan biraz gecikmenin oldugu. Bu sureden de anlasiliyor. (Buhari tefsir, Beyhaki Delail 7/57)
Bu arada Mekke'li müsrikler Peygamberimize satasmaya basliyorlar. Basta Ebu Cehilin hanimi Ümmü Cemil. Peygamberimize 3 gün vahiy gelmeyince Mekkeli müsrikler rahatsiz oluyorlar, istiyorlar ki, yeni bir ayet nazil olsun da dalga gecsinler. Bunu bekleyenler kaybediyor demektir. Peygamberimizden bir haraket, bir söz, bir mesaj bekleyen ve bu bekleyisini haince yapanlar dahi kaybederler.
Cünkü O, O'nun etkisi altina girmistir. 3 gün Peygamberimize ayet nazil olmayinca müsrikler; "Muhammed'in Allah'i Muhammedi birakti" diye bir yaygara koparivermisler. O güne kadar nazil olan ayetler hemen Peygamberimizin ashabina okunuyor, onlar ailelerine, ailelerde mahallelerine, mahalledekiler de sehirdekilere okuyorlar, böylece bütün halk aksama kadar ayetler üzerinde konusma yapmis oluyorlar. Aleyhde konusanda yardim ediyor, lehde konusanda yardim ediyor.
Önemli olan Islâm'in konusulmasidir. Allah'a sükürler olsun ki, son günlerde Islâm konusulmaya baslandi.
Böyle bir ortam da Allah (c.c) Cebrailine vahyediyor, Cebrail de Peygamber Efendimize O vahyi getiriyor ve O'na okuyor.
بسم الله الرحمن الرحيم
Rahman ve Rahim olan Allah'in adiyla
وَالضُّحَى .١
وَاللَّيْلِ إِذَا سَجَى .٢
مَا وَدَّعَكَ رَبُّكَ وَمَا قَلَى .٣
1. Andolsun kuşluk vaktine
2. Ve sükûna erdiğinde geceye ki,
3. Rabbin seni bırakmadı ve sana darılmadı.
Yani 3 gün vahiy kesilmis ise, bu kesilme Allah'in sana kizmasi veya Allah'in seni terk etmesi anlaminda degildir. Burasi bize anlatilacak ama ondan önce; Allah (c.c) yeminle basliyor.
Yemin icin, Niye gecenin en sessiz ve karanlik zamani "Kusluk Vakti" secilmis? Zülmün de bir siniri vardir. Yani asagilara dogru indigi, karanliginin katilastigi bir ani vardir. Aydinligin da bir siniri vardir. Gündüzün en parlak ani kusluk vakti imis. Geceyi karartan Allah (c.c), gündüzü aydinlatan Allah (c.c).
Peygamberimize de bir mesaj var burda. Bunlarin küfrü ne kadar kalin ve kara olursa olsun, geceyi aydinlatan Allah, günesle isitan ve isitan Allah, senin getirdigin bu nur ile onlarin karanligini da aydinlatir.
Gecenin karanligi bir müddet hakim olsa da, senin ardindan getirdigin günesin gelisi gibi toplumu aydinlatacaktir. Biz de günümüzde bütün dünyadaki özelikle bilgili siyaset yapan bati da ve dogudaki insanlarin birlesmis Milletlerde, Natoda ve diger kuruluslarda bütün güclerinin alametidir. Neden? Eger bizde bir bereket bir haraekt görmemis olsalardi, ellerindeki bu kadar askeri ve siyasi güce ragmen, bir devletin gücü yetecek iken (bu kendilerinin ifadesidir) hepsinin birlesmesi korkmalarinin ifadesidir. Öyle olunca, karanlik gece gibi hepsi küfrünü bir araya getirseler Allah (c.c) bir günesi dogdurmakla onlarin karanliklarini boguverir.
Biz Allah'a yönelecegiz, biz imansizlarin bizden alakayi kesmesini degil, Allah'in bizden alakayi kesmesine üzülecegiz. Allah bizi terk etmesin yeter. Biz de o rahmet peygamberinin izinden gidecek olursak, ahlakimiz O'nun ahlaki gibi olacak olursa, Kur'ân'la alakamizi 3 günlügüne dahi kesmeyecek olursak, Allah (c.c) bu ümmeti de birakmayacaktir. Allah bu ümmete de kizmayacaktir. Allah'in rahmetini cekmenin en kestirme yolu da O'nun kitabini cokca okumaktan geciyor.
Peygamber Efendimize sorulmus: "Ya Rasulallah! En efdal ibadet hangisidir?" Peygamberimiz cevap veriyor; "Namaz icersinde Kur'ân okumaktir." Namaz icersinde Kur'ân okumak, namazin disinda Kur'ân okumaktan efdaldir. Namazin disinda Kur'ân okumak, tesbih ve tekbir getirmekten efdaldir. (Beyhaki, suaibul-iman 2/413, babünfi T'azim-il Kur'an). Bu tesbih cekilmeyecek anlaminda degildir. Namazlarimizdan sonra tesbihlerimize devam edecegiz.
وَلَلْآخِرَةُ خَيْرٌ لَّكَ مِنَ الْأُولَى .٤
4. Gerçekten senin için ahiret dünyadan daha hayırlıdır.
Rabbim Peygamberimize müjde veriyor; yarinin bu gününden daha hayirli olacak. Sonun evvelinden hayirli olacak. Yani "Ya Muhammed! (s.a.v); sikintili günler geciriyorsun, arkadaslarina zulmediliyor, sana hakaret ediliyor, hafife aliniyorsun deli diye arkandan bagiriyorlar. Seni ekonomik baski altinda tutuyorlar, psikolojik baski altinda tutuyorlar, iftiralar atiyorlar, ama iyi bilki sonun önünden daha hayirli olacak. Allah (c.c) sana ileri de cok güzel günler gösterecek, cok hayirli isler yapacaksin. Bu topluma cok büyük hizmetler yapacaksin." diye müjdeler veriyor Allah (c.c).
Ahiretin dünyadan hayirli olacak. Dünyada peygamberlik risalet ve yönetim verilmis Peygamber Efendimize (s.a.v). Ama O hep vefati aninda bile Allah'in kendisine hazirladigi O yüce makami istiyor. Dünyada yasiyor ama hep Refiku'l-A'layi istiyor.
وَلَسَوْفَ يُعْطِيكَ رَبُّكَ فَتَرْضَى .٥
5. Pek yakında Rabbin sana verecekve sen razi olacaksın.
Bu ayetler iki sekilde anlasilabilir. Bu dünyada öyle seyler verecek ki, sen bunlara sevineceksin, hosnut olacaksin, gönlün hos olacak.
Allah'in o sevgili Rasulü bakmis Mekke'de en etkili iki insan var. Birisi Ebu Cehil, birisi Ömer. Efendimiz dua ediyor; "Allah'im Ömer veya Ebu Cehil'le müslümanlari kuvvetlendir." buyurmus. (Tirmizi Menakip 82, Ibni Mace mukaddime 11) Arkasindan bir cok istekleri var. Ya Rabbi, filani da, filani da Islam'a kazandir diye istekte bulunuyor. Allah (c.c) da; "Mutlaka, yakinda Allah (c.c) sana verecek verdiginden de sen razi olacaksin" diyor.
Allah (c.c), vermis de, Mekkeyi vermis, Medineyi vermis ve Arab Yarimadasinin tamamini vermis. Peygamberimizin bir duasi var; "Ya Rabbi, Cehennemde bir mü'min kaldigi sürece razi olmayacagim" diyor. (Kurtibiden naklen savvaf, fatihatül Kur'an ve cüzü Amme s;363) Rabbim bu ayetinde acik cek veriyor; "Muhakkak Rabbin sana verecek ve seni razi edecek."
Hz. Ali Irak'taki müslümanlara sormus. "Kur'ân-i Kerimde'de insana en cok ümit veren ayet hangisidir?" Ben de bu ayetin tefsirini okuyuncaya kadar diger ayeti biliyordum: O ayette su: "Ey kendi nefsilerine canlarina yazik eden kullarim. Allah'in rahmetinden ümidinizi kesmeyiniz." (Zümer 53) Irak'lilar da bu ayet diye cevap vermisler. Hz. Ali (r.a) demiski, dogru, O da ümit veren bir ayettir ama; Duha Suresinin bu besinci ayeti ondan daha fazla ümit verir." O Allah'in Rasulü isteyecek ve Allah (c.c) da O'nun istedigini verecek. (Savvaf fatihatül kitap s;362)
Peygamber (s.a.v)'de; - bu ayetin tefsirinde rivayet edilmis- "Ya Rabbi ümmetimden bir tek kisi cehennemde kaldigi sürece ben razi olmam, gönlüm rahat etmez." diyecektir. Ve Rabbim de ona verecektir. Cennete gitmenin kestirme yolu Allah'a kul, Resulüne ümmet olmaktan geciyor. Eger Peygamberimize (s.a.v) ümmet olmayi basarabilirsek, Cenneti de basarmisiz demektir.
Bu sureden itibaren, sure okunup diger sureye gecmeden tekbir getirilir. Neden? Peygamberimiz, Duha Suresi kendisine nazil olunca sevinivermis. Rabbinden 3 gün ayet gelmeyince daralmis Peygamber Efendimiz. Sure Cebrail tarafindan kendisine okunup kendiside bu sureyi okuyup bitirdiginde sevincinden Allah'u Ekber demistir. Hafizlarimizin bu sureleri okurken tekbir getirmeleri, Peygamberimizin sevinci bize nakletmeleridir. Biz de sevinecegiz. Cünkü bu sûre, sevinc dolu, ümit doludur.
أَلَمْ يَجِدْكَ يَتِيماً فَآوَى .٦
6. O, seni yetim bulup barındırmadı mı?
Allah (c.c) bu ayette Peygamberine verdiklerini hatirlatiyor. Onu hic yalniz birakmadigini hatirlatiyor. Annesinin karninda 6 aylik iken babasi vefat ediyor Peygamber Efendimizin, Annesinin kucaginda büyüyor. 6 yasina geldiginde annesi de vefat ediyor. Dedesi Abdulmuttalibin yaninda kaliyor. 8 yasina geldiginde dedesi de vefat ediyor, cok sevdigi amcasi Ebu Talib O'nu himayesine aliyor. Baba sefkatiyle Peygamberimizi seviyor, oksuyor, bagrina basiyor, dieger cocuklarindan hic ayirt etmedigi gibi hatta biraz daha fazla seviyor. Bu sevgiyi veren Allah (c.c)'dir.
وَوَجَدَكَ ضَالّاً فَهَدَى .٧
7. Seni kaybolmus bulup da yol göstermedi mi?
Ta Ibrahim (a.s)'dan beri yanlis da olsa Mekke müsrik Arap toplumunda bir Allah inanci var. Peygamber Efendimiz de Allah O'nu korudugundan dolayi fitraten putlardan nefret ediyor. Kötülükleri sevmiyor, Peygamber olmadan önce haram islememis, zina etmemis, icki icmemis. Allah O'nu korumus. Bir ay toplumundan uzaklasiyor ve orada kendine göre tefekküre daliyor. Böyle bir ortamda Peygamber Efendimiz bir cikis yolu ariyor. Ama yok. "Seni ne yapacagini bilmez bir halde iken Rabbin buldu ve sana yol gösterdi." diyor Allah (c.c). (Bak sura 52) Yani bu insanlarin yaptiklari kötü. Peki ama bu kötülügü önlemenin yolu ne? Yolun en dogrusu ne? Iste sen böyle bir saskinlik icersinde iken, Rabbin seni aldi ve en dogruya götürdü yani Islam hidayetini verdi.
Ayrica "Daallen" kelimesi arabin dilinde cölün ortasinda yesermis ve yapa yalniz kalmis bir agac icin de kullanilirmis. Sonu gelmez bir cöl var ve cölün ortasinda yemyesil bir agac. Bir su birikintisi ve onun yaninda bir agac. O agac bir agac büyüklügündeki altinda degerlidir cöldeki adam icin. Yapayalnizdir agac. Yalnizligin verdigi bir vahsette vardir.
Iste Peygamber Efendimiz (s.a.v) böyle tertemiz düsünürken ve bu insanlari kurtarmak icin careler ararken, o toplumun icersinde yalniz kalmis bir agac gibidir. Ancak O'nun yanina, yemyesil bir agac gibi iman etmis Hz. Hatice (r.a), sonra Hz. Ali (r.a), Hz. Zeyd, Hz. Ebu Bekir ve digerleri gelmis. Böylece bir arslanlar ormani olusmustur. Onlar cölü yesertmislerdir.
وَوَجَدَكَ عَائِلاً فَأَغْنَى .٨
8. Seni fakir bulup zengin etmedi mi?
Peygamber Efendimiz yetim olarakk büyüdü. Hz. Hatice validemizle is ortakligi kurdu. Sonra onunla evlendi. Beraber kazandiklari ve bir de Hz. Hatice validemizin sahip oldugu malla maddi olarak zengin oldu. Ama kendisine Peygamberlik verildigi andan itibaren cömerligine bir kat daha cömertlik katiyor ve Hz. Hatice validemizle mallarini Allah yolunda harcayivermisler.
Bu ayet iki türlü anlasilabilir. Islama girmekle gönül zenginliginde de bir artma maydana geldi. Peygamber Efendimizin hadislerinden ifade edildigi gibi zaten en büyük zenginlik gönül zenginligidir. (Buhari Rikak 15, Tirmizi zühd 40) Eger bir insan gönül zenginligine ermemisse dünyanin bütün serveti kendisinin olsa, diger bir dünyayi ister. Ayakkabi dar olunca, ovanin genisliginin ayaga faydasi yoktur.
فَأَمَّا الْيَتِيمَ فَلَا تَقْهَرْ .٩
وَأَمَّا السَّائِلَ فَلَا تَنْهَرْ . .١
9. Öyleyse yetimi sakın ezme.
10. El açıp isteyeni de sakın azarlama.
Isteyenden kasit, maddi olarak bir seyler isteyen, para isteyen, giyecek, icecek isteyeni de geri cevirme azarlama ilim isteyeni de azarlama.
Adam sabah namazindan cikip gelir, "hocam bu kitabi bana okut" diye. Öyleyse hocalarimiz bu istekde bulunanlari geri cevirmiyecekler. 1981 yilindan beri Istanbul'dayim o yildan beri üniversite gencliginin hizmetine "hayir" dememeyi riayet ettim. Ama o kadar cok istek oldu ki, yetisemedigimde mazeretimi mutlaka ifade ettim.
Peygamberimizin torununu överken bir sair öyle diyor; "hayatinda baska hic birseye "Hayir" demedi." Biz de istenenlere hayir dememeye, hizmet istendiginde hayir dememeye kendimizi alistiralim.
وَأَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّكَ فَحَدِّثْ .١١
11. Ve Rabbinin nimetini minnet ve şükranla an.
1. Allah'in bize verdigi ilim nimetini anlatacagiz. 2. Allah'in bize verdigi mal nimetini dagitacagiz.
Peygamberimiz (s.a.v) "Allah'in verdigi zenginlik üzerinde görülsün," diyor (Ebu Davut Libas14) Yani giyiminde, iciminde ve etrafina yaptigin cömertliginde görülsün, zaten "tahdis" baskasina bildirmek demektri. Bildirmenin yoluda; 1. Vermekle olur, söylemekle olur. 2. Nimet ayni zamanda Kur'ân icin de kullanilmistir." ... Bu gün nimetimi tamamladim." buyuruyor Allah (c.c). (Maide 3) Yani Kur'ân-i Kerimi'ni tamamlamis.
En büyük nimetimiz Kur'ân-i Kerimimiz'dir bizim. Yani insanlara Allah'in kitabi Kur'ân-i Kerim'i anlat, konusurken Kur'andan konus, bu nimetten onlar da faydalansinlar. Nasil ki, soframiza diger insanlari cagiriyoruz, Islam sofrasina da insanlari cagiralim. Gidalarimizi alip nasil ki dostlarimizla beraber bedenlerimizi besliyoruz, Allah'in bütün insanliga acmis bu Kur'ân sofrasindan da bütün insanlarin yararlanmasi icin onlari da davet edelim, Allah'dan gelen canlarina Allah'tan gelen bu Kur'ân ayetlerini anlativerelim.
Ayriliktan degil, birlikten dem vuralim. Zarardan degil, varliktan anlatalim. Yikmaktan degil, yapmaktan konusalim. Hastaliklardan degil, sihhatten afiyetten bahsedelim. Ve Allah'a cokca sükredelim.
Kaynak:
Kur'ani Kerim Sifa Tefsiri
Mahmut Toptas
