"Ey Melekler! kalbinde hardal tanesi ağırlığınca iman olan kişileri Cehennemden çıkarınız.”
-"Sonra Allah-u Teala buyurur ki; kalbinde hardal tanesi ağırlığı iman bulunan kişileri Cehennemden çıkarın."
Ebu Said (Radıyallahu Anh)' den rivayet edildiğine göre, Peygamber Efendimiz (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur:
"Cennetlik olan kişiler Cennete, Cehennemlik olan kişiler ise cehenneme girerler. Sonra Allah-u Teala (meleklere hitap ederek) şöyle buyurur: "Ey Melekler! kalbinde hardal tanesi ağırlığınca iman olan kişileri Cehennemden çıkarınız. Ve Cehennemlik olan kişiler (Cehennemde yandıklarından dolayı) simsiyah oldukları halde Cehennemden çıkartılıp (bir rivayette) yağmur nehrine (diğer bir rivayette) hayat nehri denilen nehre atılacaklardır. Ve netice olarak sel kenarında (Çabucak ve manzaralı bir şekilde) yeşeren otlar gibi yeşerip, canlılık kazanacaklardır. Sen o otların sapsarı ve yan tarafına salınmış olduğu halde çıktığını görmedin mi?"
Hadis-i Şerifte geçen "hardal tanesi ağırlığı" sözü, kapalı ve yanlış anlamaya açık bir ifade olduğundan bunun beyan edilmesine zaruri ihtiyaç vardır. Zira bu ifadenin zahiri, bazı hadis alimleri müstesna olmak üzere, ehl-i sünnet mezhep alimlerinin tamamının görüşü olan "iman artmaz, eksilmez" kuralına aykırı düşmektedir. Çünkü iman kavramı; Peygamber Efendimizin (Sallallahu Aleyhi ve Sellem), Allah (Celle Celalühu) tarafından getirdiği kesin olarak sabit olan ilahi hükümlerin tamamını kabullenmekten ibaret olan bir kavram olduğundan, kendisi için azlık ve çokluk düşünülemez. O halde bu ilahi hükümlerin bir tanesi müstesna hepsini kabullenen kişi hakkında bile, "tamamını kabullendi" ifadesi geçerli olmadığından bu kişi iman dairesine giremeyip kafir kabul edilir. Bu ve benzeri Hadis-i Şerif’lerdeki en kötü ve bozuk anlayış hardal tanesi ağırlığınca imanın bu, ilahi hükümlerin bazılarına inanma şeklindeki anlayıştır. Zira, Allah-u Teala Kur'an-ı Kerim’in birkaç ayetinde; Kur'an' ın bir kısmına inanıp, diğer bir kısmına inanmayan kişileri açıkça kafirlikle vasıflandırmıştır.(1)
SORU: Buna göre, bu ve benzeri Hadis-i Şerif’lerden neyi anlamamız gerekir?
CEVAP: "Kalbinde, hardal tanesi kadar iman olanları Cehennemden çıkarın" ifadesindeki imandan kasıt kalpte olan imanın neticesi olarak yapılan, en az bir amel ve ibadetle kazanılan sevap manasındadır.
Ebu Said (Radıyallahu Anh)' in başka bir rivayetindeki "Hiç amel etmeyenleri de Cehennemden çıkarın" ifadesi açıklamamızı kuvvetlendirmektedir.(2)
Ehl-i Sünnet içinde bazı Hadis alimleri ise bu ve benzeri Hadis-i Şerif’lerin zahirinden anlaşıldığı üzere imanınartıp eksilebilen bir kavram olduğu görüşüne gitmişlerdir.
Ancak bunlara göre imanın artması ve eksilmesi; yapılan amel ve ibadetlerin imandan cüz (parça) kabul edilmesi görüşüne dayalıdır. Şöyle ki; yapılan ibadetlerin imandan cüz kabul edilmesi ibadetlerin çok olması durumunda, imanın çokluğunu, az olması durumunda ise imanın azlığını netice vermesi açıktır. Zaten Ehl-i Sünnet alimlerinin büyük çoğunluğunun görüşü olan "İman artmaz, eksilmez" kuralı "amel ve ibadetler imandan cüz değildir" kuralının neticesi olarak ortaya çıkan bir hükümdür.
-"Sonra Allah-u Teala buyurur ki; kalbinde hardal tanesi ağırlığı iman bulunan kişileri Cehennemden çıkarın."
Ebu Said (Radıyallahu Anh)' den rivayet edildiğine göre, Peygamber Efendimiz (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur:
"Cennetlik olan kişiler Cennete, Cehennemlik olan kişiler ise cehenneme girerler. Sonra Allah-u Teala (meleklere hitap ederek) şöyle buyurur: "Ey Melekler! kalbinde hardal tanesi ağırlığınca iman olan kişileri Cehennemden çıkarınız. Ve Cehennemlik olan kişiler (Cehennemde yandıklarından dolayı) simsiyah oldukları halde Cehennemden çıkartılıp (bir rivayette) yağmur nehrine (diğer bir rivayette) hayat nehri denilen nehre atılacaklardır. Ve netice olarak sel kenarında (Çabucak ve manzaralı bir şekilde) yeşeren otlar gibi yeşerip, canlılık kazanacaklardır. Sen o otların sapsarı ve yan tarafına salınmış olduğu halde çıktığını görmedin mi?"
Hadis-i Şerifte geçen "hardal tanesi ağırlığı" sözü, kapalı ve yanlış anlamaya açık bir ifade olduğundan bunun beyan edilmesine zaruri ihtiyaç vardır. Zira bu ifadenin zahiri, bazı hadis alimleri müstesna olmak üzere, ehl-i sünnet mezhep alimlerinin tamamının görüşü olan "iman artmaz, eksilmez" kuralına aykırı düşmektedir. Çünkü iman kavramı; Peygamber Efendimizin (Sallallahu Aleyhi ve Sellem), Allah (Celle Celalühu) tarafından getirdiği kesin olarak sabit olan ilahi hükümlerin tamamını kabullenmekten ibaret olan bir kavram olduğundan, kendisi için azlık ve çokluk düşünülemez. O halde bu ilahi hükümlerin bir tanesi müstesna hepsini kabullenen kişi hakkında bile, "tamamını kabullendi" ifadesi geçerli olmadığından bu kişi iman dairesine giremeyip kafir kabul edilir. Bu ve benzeri Hadis-i Şerif’lerdeki en kötü ve bozuk anlayış hardal tanesi ağırlığınca imanın bu, ilahi hükümlerin bazılarına inanma şeklindeki anlayıştır. Zira, Allah-u Teala Kur'an-ı Kerim’in birkaç ayetinde; Kur'an' ın bir kısmına inanıp, diğer bir kısmına inanmayan kişileri açıkça kafirlikle vasıflandırmıştır.(1)
SORU: Buna göre, bu ve benzeri Hadis-i Şerif’lerden neyi anlamamız gerekir?
CEVAP: "Kalbinde, hardal tanesi kadar iman olanları Cehennemden çıkarın" ifadesindeki imandan kasıt kalpte olan imanın neticesi olarak yapılan, en az bir amel ve ibadetle kazanılan sevap manasındadır.
Ebu Said (Radıyallahu Anh)' in başka bir rivayetindeki "Hiç amel etmeyenleri de Cehennemden çıkarın" ifadesi açıklamamızı kuvvetlendirmektedir.(2)
Ehl-i Sünnet içinde bazı Hadis alimleri ise bu ve benzeri Hadis-i Şerif’lerin zahirinden anlaşıldığı üzere imanınartıp eksilebilen bir kavram olduğu görüşüne gitmişlerdir.
Ancak bunlara göre imanın artması ve eksilmesi; yapılan amel ve ibadetlerin imandan cüz (parça) kabul edilmesi görüşüne dayalıdır. Şöyle ki; yapılan ibadetlerin imandan cüz kabul edilmesi ibadetlerin çok olması durumunda, imanın çokluğunu, az olması durumunda ise imanın azlığını netice vermesi açıktır. Zaten Ehl-i Sünnet alimlerinin büyük çoğunluğunun görüşü olan "İman artmaz, eksilmez" kuralı "amel ve ibadetler imandan cüz değildir" kuralının neticesi olarak ortaya çıkan bir hükümdür.