Bir toplumun sosyal alt grupları tarafından kullanılan ve çoğunlukla yazı diline taşmayan “özel bir dil”deki kelime ve deyimlerin genel adı. (Walter Porzig Dil Denen Mucize adlı kitabında argoyu “özel dil”den çok “aşınmış ve can sıkıcı ifade”den bir kaçış olarak tanımlar.)
Genel dilin bir altkümesi sayılan argo, insanlar arasında daha çok “gizli düşüncelerin anlatılmasına yarayan” bir dildir. Argo, az çok ayıplanan ya da hor görülen belirli davranış biçimlerini veya eylemleri ifade etmek üzere geliştirilmiş nispeten yapma bir dildir.
Genel dildeki kelimeler altüst edilerek, bozularak, anlamları ters çevrilerek yapılır. Kabadayı ağzında yer alan kelime ve deyimler de argo olarak kabul edilmiştir. Asılsız, yalan söz karşılığında argoda şu kelimeler kullanılır: Atmasyon, dolma, dubara, kofti, masal, palavra, polim…
Argo genel dil içinde bir çeşnidir. Ne var ki, bir çeşni olmakla beraber argonun dili ifsat ettiği, genel dili olumsuz yönde etkilediği söylenebilir.
Bugün, toplumsal tabakaların her kesiminin kendine özgü birer argosu vardır: Asker argosu, denizci argosu, dilenci argosu, esnaf argosu, hapishane argosu, hırsız argosu, kumarhane argosu, öğrenci argosu, spor argosu… gibi. Türk argosunun günümüzde, üç bini aşkın sözcük dağarcığına sahip olduğu belirtilmektedir.
Argo ve “uydurma dil” için Cemil Meriç şunları söyler: “Argo, kanundan kaçanların dili. Uydurma dil, tarihten kaçanların… Argo, korkunun ördüğü duvar; uydurma dil şuursuzluğun. Biri günahları gizleyen peçe, öteki irfanı boğan kement. Argo, yaralı bir vicdanın sesi; uydurma dil, hafızasını kaybeden bir neslin. Argo, her ülkenin; uydurma dil, ülkesizlerin.” (Bu Ülke, s. 84)
Kimi şair yazarlar, bazı argo kelime ve deyimlere eserlerinde yer vermek suretiyle, sözlü olan argoyu yazı diline de taşırlar. (Bu bağlamda, Mehmet Akif Ersoy’un gerçeği yansıtmak uğruna manzumelerinde argoya sıkça başvurduğunu; Hüseyin Rahmi ve Neyzen Tevfik’in argoyu kullanmaktan özel bir zevk aldığını; son dönem şairlerinden Ece Ayhan ve Can Yücel’in şiirlerini argonun bir kaynak olarak beslediğini belirtelim.)
Turan Karataş
Kaynak: Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü, Sayfa 42-43.
Ülkesizlerin Dili: Argo | EdebiFikir - "Eylem" bir kız ismi değildir!